KATMANDU - NEPAL

Yagmurlu bir gune uyandik.

Katmandu hayatimda gordugum en kirli sehirdi saniyorum. Hem havasi hem de sehrin kendisi. Ama anlatmaya baslamadan once kisaca Nepal'i tanitmak isterim. Cunku benim hayalimden cok farkli bir goruntu cikti karsima. Kultur ve hayat cok farkli.

Nepal haritada, Cin ve Hindistan gibi iki dev ulke arasinda kalmis.

Ulkenin haritasi ise.

Ulke 14 eyaletten olusmus. Biz sadece Katmandu ve Pokhara'nin bagli oldugu iki eyaleti gezebildik.

Ulasim cok zor. Yol yok gibi. Olanda da trafik inanilmaz. Ilerde anlatacagim.

Ulke 147.000 km2 alana sahip Turkiyenin 7 de 1'i kadar ve bir bolgesi kadar genislikte denilebilir. 26.5 milyon da nufusu. Insan yogunlugu Turkiye'nin yaklasik iki kati. Bu aslinda Asya ulkelerin karakteristigi. 

Nepal din,dil ve Kultur bakimindan tam bir spektrum olusturmus. Resmi dil Nepali. Hem Hintce hem de Cince'yi cagristiran bir dil. Ama bunun disinda bolgesel olarak kendi dillerini konusuyorlar. Toplamda 13 ayri dil mevcut. Insanlara da bakinca ayni spektrumu goruyorsunuz. Kimi tam Hint'li gibi kimi de tam Cinli bazilari da ikisinin arasi. Turki Cumhuriyetlerde yasayan halka benzerler de var. Rehberimiz bizim gidemedigimiz Everest tarafindaki halkin profilinin gezdigimiz iki eyaletteki ufak tefek insan tipinden cok degisik oldugunu soyledi. Daha boylu poslu iri yari ve kadinlari sismanmis.

Nepal bayragi cok ilginc. Dunya'da bayragin kendisi ucgen olan tek ulke.

Bayrak son 2000 yildir kullaniliyormus. Sadece 1962 de onceden uzerinde bulunan insan yuzleri cikartilarak modernize edilmis.

Mavi sinirlar barisi, kirmizi halkin cesur yuregini iki ucgen Himalayalari ve gunes\ ay ise Nepal'in sonsuza kadar yasayacagini temsil ediyormus. Ayni zamanda ulkenin ikliminin cok sicak ve cok soguk olmasini da anlatiyormus.

Para birimi Nepal Rupisi NPR. Hindistan para biriminden etkilenmis. Turk Lirasinin 30 da 1'i.

Tum degersiz paralarda oldugu gibi insan degmeye cekiniyor. O kadar kirli ve yirtik pirtiklar ki.

Sayilar ve alfabe de farkli Devanagari denilen Hint alfabesi kullaniliyor.

Sayilar;

Din Nepal icin ayri bir baslik. Tam anlamiyla bir spektrum daha ve bize gore cok degisik. 

%82 Hindu

 %9 Budizm

%4.5 Islam

%3 Krant

%1.4 Hiristiyanlik

%0.4 Animism (obje, hayvan, soz, nehir, gol, dag veya kaya vs. gibi bir seye inanma)

Aslinda tarihin en eski dinlerindenmis.

%0.5 Dinsiz

Din'in yogun etkisi tum ulkede rahatlikla goruluyor. Her yer buyugunden kucugune tapinak dolu. Acikcasi ben cami ve kilise gormedim.

Hindistan'in etkisiyle ulkede kast sistemi dine de yansimis. Gittikleri tapinaklar bile farkli. Ancak son yillarda egitim arttikca aradaki keskin hatlarin yumusadigi soyleniyor.

Bilmeyenler icin kast sistemi; halkin sosyoekonomik seviyelerine gore siniflanmasi denilebilir. Eskiden bu hatlar cok keskinmis ve kastlararasi evlenme olmazmis. Hatta soyle bir olay anlatayim. Kemal'in bir Hintli Muhendisi sirketteki Hintli caycidan cay isteyemiyormus. Cayci da istese bile vermezmis. Cunku, Hintli caycinin kasti Muhendisinkinden yuksekmis. Kemal durumu cozmeye calismis ama Muhendis durumu kabul ettigi icin bir sey yapamamis.

Kisi basina dusen milli gelir 837 USD civari. Gunde 2-2.5 USD arasi bir gelir anlamina geliyor. Cok ama cok fakir bir ulke. Fikir vermesi acisindan baktim Turkiye'ninki 10.000 USD civari. Gunluk 27 USD. 10 katindan fazla. Katar'i hic soylemeyeyim.

Ulke Federal Demokratik Nepal olarak adlandiriliyor ama Demokrasinin D'sinin esamesi okunmuyor. Nerede esitlik, uygarlik. Ulke yonetiminde inanilmaz bir calip cirpma oldugu apacik.

1 Temmuz 2001 tarihinde Nepal tarihinde bir ilk oluyor ve Prens Dipendra, Kraliyet sarayindaki aksam yemegi sirasinda cikan kavgada,   anne, baba, kardesleri ve amca, dayi, halasi dahil olmak uzere,hepsini olduruyor. En son da kendine ates edip komaya giriyor. Sonrasinda halki cahil tutup yonetmek burada devreye giriyor.  Prens komada iken sozculugunu amca ustleniyor halka Prensin Kral ve Kraliceyi yanlislikla elinde patlayan silahla oldurdugu anlatiliyor ve katil Prens'i de yeni Kral olarak  ilan ediyor. Fakat uc gun komada kalan Prens de oluyor. Halk ta  olduren Prens icin olunce agitlar yakiyor. Hic kimse diger olen 9 kisiyi kim oldurdu diye sormuyor ve Prens bir kahraman olarak defnediliyor.

Olayin perde arkasinda ise Prensin Hint ve Nepal kokenli asil bir aileden gelen ve Disisleri Bakanin kizi Devyani'ye asik olmasi ve ailesinin kizin her ne kadar asil bir aileden gelse de annesinden gelen Hint kokenlerine karsi cikarak bu evliligi kabul etmemesi yatiyor. Asil "Rana" ailesinde  ulkeye Bakan yetistiren bir gelenek olmasina karsin ulkede Hintlilere karsi olusan direncin etkisiyle bu evlilige karsi cikiliyor. 

Ikinci bir rivayete gore de Nepal'li falcilar Kral ve Kralice'ye Prens'in 35 yasindan once evlenip coluk cocuga karismasi halinde Kralin olecegini rivayet ediyorlar. Bu nedenle de aile bu evlilige karsi cikiyorlar.

Bu hazin olaydan sonra Nepal demokrasiye gecmis. Su an Kraliyet ailesi Katmandu disinda bir sarayda sakin bir sekilde yasiyorlarmis. Bu olayi sordugum Nepal'liler hala inanamiyorlar cunku Hindu dininde anne babayi oldurmek hic gorulmus sey olmadigini ve simdiki yonetimin resmen gelen gideni arattigi sozunu dogruladigini eski krallik gunlerini aradiklarini soyluyorlar. Bu arada Kraliyet ailesinin tum bireyleri Oxford , Cambridge Universiteleri mezunlariymis.

Benim konustugum kisiler, ki bir tanesi de Kraliyet ailesi ile yillardir calisan birisiydi, bu trajedinin ayrintilarini bilmiyorlar. Ben arastirarak ogrendim. Ama ulkedeki genel bir Hint dusmanligi geregi "Hintliler yaptirmistir." deyip isin icinden cikiverdiler.

Halk egitimsiz olunca, her gelen calip cirpiyor ve olan halka oluyor. Ulke aslinda cok guzel. Dogasi muhtesem. Ama sehre girdiginiz an hem sehrin hem de insanlarin yasam kosullari cok ama cok uzucu. Kimse boyle yasamayi hak etmiyor diye dusundum hep.

Trafik sagdan ve bir de yollar cok dar kotu olup soforler de bu duruma cok alisip korkusuz ve kuralsiz olunca seyahatler tam bir kelle koltuk turizm oluyor. Hadi biz Turkler biraz serbetliyiz de gruptaki Amerikan, Ingiliz ve Kanadali arkadaslar epeyce korktular. Ben de kendimi defalarca istemsizce gozlerimi ellerimle kapar buldum. Asagidaki baglantiya bakarsaniz ne demek istedigimi anlarsiniz. Benim cektigim fotolar sarsintidan pek net olmamis.
https://www.google.com/search?q=roads+in+nepal&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiS-8Te_dbTAhUMCZoKHRMBBr8Q_AUICigB&biw=1366&bih=599

Asagidaki foto da Katmandu'nun ana caddelerinden birinde cekildi.

Kisaca Nepal bizi tum carpikligi ile karsilamisti. Yasadigim tam bir ikilemdi. Bir yandan urkutucu. Insan alistigi goruntuleri ariyor. Bir taraftan da bu kadar degisik bir kulturu ogrenmemin heyecani.
Bakalim gelecek gunlerde neler hissedecektim.