Katmandu da 2 gece 1 gun gecirdik. Tam tezatliklar ulkesi. Hindistan'a gidenlerin yorumlari gibi" Sev ve nefret et" iliskisi oluyor. Derin ve degisik bir kultur okyanusunun icinde olmanin verdigi haz ile etrafin pisligi ve insanlarin sefilligini gormenin uzuntusu.
Tapinaklar cenneti Katmandu. Hindu ve Budizmin dunyadaki onemli merkezlerinden.
Gune ilk olarak Kopan Monastiri ile basladik. Burasi en onemli Budizm merkezlerinden. Dagin basinda bir yerde ve yesillikler arasinda fonda kus sesleri. Tertemiz. Budizm merkezleri temiz\ sessiz\sakin\yemyesil ortamlari ile huzur verici yerler.
Kopan Manastiri, Tibet akimi bir Budist merkeziymis. Klasik Budizmden farki hic yan Budha heykeli gormememiz oldu.
http://kopanmonastery.com/ bu linkten ayrintili bakabilirsiniz.
Inceledigimde temel egitimin 5 yil surdugunu ve hocanin da Western birisi oldugunu gordum. Western'lar bu islere cok merakli oluyorlar. Ben sebebini yalnizliklari olarak goruyorum. Biraz da ticari olabilir tabiki.
sanat da unutulmamis.
Budizm bir baris dini. Felsefelerini Manastirin girisine yazmislar.
Arada duvarlarda guzel sozler de var.
Biraz Budizm ile ilgili bilgi vermek gerekirse baslarini kazitip, giydikleri kiyafetin ruhsuz rengi tamamiyla cekici gorunmemek icinmis. Beyaz giyinmek ve uzun sacin cekici yaptigini dusunuyorlar. Genelde rahipler hep erkek. Cok ender olarak Budist rahip kadin gorulmekte. Normalde cinsel iliskiyi ve evliligi red etmekle birlikte bazi akimlarda evlilik olabiliyormus. Zaten din konusunda akimlar veya bizim degimizile mezhepler de bu yuzden olusuyor sanirim. Kim neyi yapmak isterse hemen kendi versiyonunu olusturuyor ve akimini (mezhebini) yaratiyor.
Kopan Manasiri aslinda bir din okulu ayni zamanda. Erkek cocuklar dini egitim almak uzere burada okula gidiyorlar. Cocuk her yerde cocuk ve Manastirin sessiz ortaminda neseli ve yaramazlik yapan sesleri geliyor. Bize ikinci kat camlarindan sarkarak bagli kumas salladilar biz de onlara yanimizda getirdigimiz hediyelerden verdik. Cocukca sevindiler.
Ayin sirasinda tipki modern caz muzigine benzer sesler geliyordu. Buyuk zil ve vurmali calgilar. Ayin onceden basladigi icin iceri giremedik.
Bahcede bu sirin cocugu gordum. Babasi bize NAMASTE yapmasi icin talimat verdi. Sirin sey.
Budizm'in insana gercekten huzur veren bariscil felsefesini sevdim.
Katmandu hayatimda gordugum en kirli sehirdi saniyorum. Hem havasi hem de sehrin kendisi. Ama anlatmaya baslamadan once kisaca Nepal'i tanitmak isterim. Cunku benim hayalimden cok farkli bir goruntu cikti karsima. Kultur ve hayat cok farkli.
Nepal haritada, Cin ve Hindistan gibi iki dev ulke arasinda kalmis.
Ulkenin haritasi ise.
Ulke 14 eyaletten olusmus. Biz sadece Katmandu ve Pokhara'nin bagli oldugu iki eyaleti gezebildik.
Ulasim cok zor. Yol yok gibi. Olanda da trafik inanilmaz. Ilerde anlatacagim.
Ulke 147.000 km2 alana sahip Turkiyenin 7 de 1'i kadar ve bir bolgesi kadar genislikte denilebilir. 26.5 milyon da nufusu. Insan yogunlugu Turkiye'nin yaklasik iki kati. Bu aslinda Asya ulkelerin karakteristigi.
Nepal din,dil ve Kultur bakimindan tam bir spektrum olusturmus. Resmi dil Nepali. Hem Hintce hem de Cince'yi cagristiran bir dil. Ama bunun disinda bolgesel olarak kendi dillerini konusuyorlar. Toplamda 13 ayri dil mevcut. Insanlara da bakinca ayni spektrumu goruyorsunuz. Kimi tam Hint'li gibi kimi de tam Cinli bazilari da ikisinin arasi. Turki Cumhuriyetlerde yasayan halka benzerler de var. Rehberimiz bizim gidemedigimiz Everest tarafindaki halkin profilinin gezdigimiz iki eyaletteki ufak tefek insan tipinden cok degisik oldugunu soyledi. Daha boylu poslu iri yari ve kadinlari sismanmis.
Nepal bayragi cok ilginc. Dunya'da bayragin kendisi ucgen olan tek ulke.
Bayrak son 2000 yildir kullaniliyormus. Sadece 1962 de onceden uzerinde bulunan insan yuzleri cikartilarak modernize edilmis.
Mavi sinirlar barisi, kirmizi halkin cesur yuregini iki ucgen Himalayalari ve gunes\ ay ise Nepal'in sonsuza kadar yasayacagini temsil ediyormus. Ayni zamanda ulkenin ikliminin cok sicak ve cok soguk olmasini da anlatiyormus.
Para birimi Nepal Rupisi NPR. Hindistan para biriminden etkilenmis. Turk Lirasinin 30 da 1'i.
Tum degersiz paralarda oldugu gibi insan degmeye cekiniyor. O kadar kirli ve yirtik pirtiklar ki.
Sayilar ve alfabe de farkli Devanagari denilen Hint alfabesi kullaniliyor.
Sayilar;
Din Nepal icin ayri bir baslik. Tam anlamiyla bir spektrum daha ve bize gore cok degisik.
%82 Hindu
%9 Budizm
%4.5 Islam
%3 Krant
%1.4 Hiristiyanlik
%0.4 Animism (obje, hayvan, soz, nehir, gol, dag veya kaya vs. gibi bir seye inanma)
Aslinda tarihin en eski dinlerindenmis.
%0.5 Dinsiz
Din'in yogun etkisi tum ulkede rahatlikla goruluyor. Her yer buyugunden kucugune tapinak dolu. Acikcasi ben cami ve kilise gormedim.
Hindistan'in etkisiyle ulkede kast sistemi dine de yansimis. Gittikleri tapinaklar bile farkli. Ancak son yillarda egitim arttikca aradaki keskin hatlarin yumusadigi soyleniyor.
Bilmeyenler icin kast sistemi; halkin sosyoekonomik seviyelerine gore siniflanmasi denilebilir. Eskiden bu hatlar cok keskinmis ve kastlararasi evlenme olmazmis. Hatta soyle bir olay anlatayim. Kemal'in bir Hintli Muhendisi sirketteki Hintli caycidan cay isteyemiyormus. Cayci da istese bile vermezmis. Cunku, Hintli caycinin kasti Muhendisinkinden yuksekmis. Kemal durumu cozmeye calismis ama Muhendis durumu kabul ettigi icin bir sey yapamamis.
Kisi basina dusen milli gelir 837 USD civari. Gunde 2-2.5 USD arasi bir gelir anlamina geliyor. Cok ama cok fakir bir ulke. Fikir vermesi acisindan baktim Turkiye'ninki 10.000 USD civari. Gunluk 27 USD. 10 katindan fazla. Katar'i hic soylemeyeyim.
Ulke Federal Demokratik Nepal olarak adlandiriliyor ama Demokrasinin D'sinin esamesi okunmuyor. Nerede esitlik, uygarlik. Ulke yonetiminde inanilmaz bir calip cirpma oldugu apacik.
1 Temmuz 2001 tarihinde Nepal tarihinde bir ilk oluyor ve Prens Dipendra, Kraliyet sarayindaki aksam yemegi sirasinda cikan kavgada, anne, baba, kardesleri ve amca, dayi, halasi dahil olmak uzere,hepsini olduruyor. En son da kendine ates edip komaya giriyor. Sonrasinda halki cahil tutup yonetmek burada devreye giriyor. Prens komada iken sozculugunu amca ustleniyor halka Prensin Kral ve Kraliceyi yanlislikla elinde patlayan silahla oldurdugu anlatiliyor ve katil Prens'i de yeni Kral olarak ilan ediyor. Fakat uc gun komada kalan Prens de oluyor. Halk ta olduren Prens icin olunce agitlar yakiyor. Hic kimse diger olen 9 kisiyi kim oldurdu diye sormuyor ve Prens bir kahraman olarak defnediliyor.
Olayin perde arkasinda ise Prensin Hint ve Nepal kokenli asil bir aileden gelen ve Disisleri Bakanin kizi Devyani'ye asik olmasi ve ailesinin kizin her ne kadar asil bir aileden gelse de annesinden gelen Hint kokenlerine karsi cikarak bu evliligi kabul etmemesi yatiyor. Asil "Rana" ailesinde ulkeye Bakan yetistiren bir gelenek olmasina karsin ulkede Hintlilere karsi olusan direncin etkisiyle bu evlilige karsi cikiliyor.
Ikinci bir rivayete gore de Nepal'li falcilar Kral ve Kralice'ye Prens'in 35 yasindan once evlenip coluk cocuga karismasi halinde Kralin olecegini rivayet ediyorlar. Bu nedenle de aile bu evlilige karsi cikiyorlar.
Bu hazin olaydan sonra Nepal demokrasiye gecmis. Su an Kraliyet ailesi Katmandu disinda bir sarayda sakin bir sekilde yasiyorlarmis. Bu olayi sordugum Nepal'liler hala inanamiyorlar cunku Hindu dininde anne babayi oldurmek hic gorulmus sey olmadigini ve simdiki yonetimin resmen gelen gideni arattigi sozunu dogruladigini eski krallik gunlerini aradiklarini soyluyorlar. Bu arada Kraliyet ailesinin tum bireyleri Oxford , Cambridge Universiteleri mezunlariymis.
Benim konustugum kisiler, ki bir tanesi de Kraliyet ailesi ile yillardir calisan birisiydi, bu trajedinin ayrintilarini bilmiyorlar. Ben arastirarak ogrendim. Ama ulkedeki genel bir Hint dusmanligi geregi "Hintliler yaptirmistir." deyip isin icinden cikiverdiler.
Halk egitimsiz olunca, her gelen calip cirpiyor ve olan halka oluyor. Ulke aslinda cok guzel. Dogasi muhtesem. Ama sehre girdiginiz an hem sehrin hem de insanlarin yasam kosullari cok ama cok uzucu. Kimse boyle yasamayi hak etmiyor diye dusundum hep.
Trafik sagdan ve bir de yollar cok dar kotu olup soforler de bu duruma cok alisip korkusuz ve kuralsiz olunca seyahatler tam bir kelle koltuk turizm oluyor. Hadi biz Turkler biraz serbetliyiz de gruptaki Amerikan, Ingiliz ve Kanadali arkadaslar epeyce korktular. Ben de kendimi defalarca istemsizce gozlerimi ellerimle kapar buldum. Asagidaki baglantiya bakarsaniz ne demek istedigimi anlarsiniz. Benim cektigim fotolar sarsintidan pek net olmamis. https://www.google.com/search?q=roads+in+nepal&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiS-8Te_dbTAhUMCZoKHRMBBr8Q_AUICigB&biw=1366&bih=599
Asagidaki foto da Katmandu'nun ana caddelerinden birinde cekildi.
Kisaca Nepal bizi tum carpikligi ile karsilamisti. Yasadigim tam bir ikilemdi. Bir yandan urkutucu. Insan alistigi goruntuleri ariyor. Bir taraftan da bu kadar degisik bir kulturu ogrenmemin heyecani.
Bakalim gelecek gunlerde neler hissedecektim.
Oldukca uzun sayilabilecek bir aradan sonra tekrar merhaba.
Yaklasik 2 yil olmus yazmayali. Bu surecte aslinda gezdim ama hem yazmaya
firsat olmadi hem de yazacak kadar ilginc yerler degildi benim icin. Ancak,
takipcilerim sagolsun hep tesvik ettiler.
En sonunda yazmaya deger Nepal’e gittim.
Hikaye soyle basladi.
Bizim buralarda tatil cok ve benim hayalim hepsinde bir
yerlere gitmek.
Boyle nereye gideyim diye arastirdigim bir donemde okul
email adresime bir mesaj geldi. Bir grup ogretmen bayan “Paskalya tatilinde Nepal’e
gidiyoruz. Bize katilirmisiniz?’’ diyorlardi.
Okuldan baska
arkadaslara da bu mail gelmis. Baska okullara da gondermisler. Tanisinca
ogrendim, gonderilen o kadar kisi arasindan bir tek ben donus yapmisim.
Aslinda Nepal seyahat onceliklerim arasinda bir yer degildi.
Asya’ya gitmek istiyordum ama daha cok Filipinler, Vietnam, Kambocya, Laos,
Buthan, Mynanmar oncelikliydi benim icin. Biraz yesil, doga filan ariyordum
sanirim. Nepali de daglik ve corak olarak hayal ediyordum. Okuldan giden
kisilerle konustum. Cok guzel bir dogasi oldugunu ve kesinlikle gitmemi
onerince ben de kesin kararimi verdim.
Nepal, butun dunyadan vize istiyor. Ancak, bazi mimli
ulkelerin disinda, ulkeye giriste vize alinabiliyor. Ben yine de emin olmak
icin Katar’daki buyukelciliklerine 2 kez mail attim, birkac kez telefon ettim
ama maalesef hic bir cevap alamadim. Oyle olunca da Elcilik sayfalarindaki ve
bizim turu duzenleyenlerden edindigim bilgiler ile yetinmek zorunda
kaldim. Ancak, bu bana epey heyecana
neden oldu. Soyleki, yola cikmadan onceki gece bu durum kafama takildi insallah
ucaga biniste bir problem olmaz dedim. Ve maalesef hic uyuyamadim.
Ve gercekten de oldu.
Check in sirasinda pasaportumu inceleyen gorevli vizemi
sordu. Ben de kapida alacagimi soyledim. Hizlica islemi yaparken bir an durdu,
ekranda yaziyi okumaya basladi. Okudukca, okudugunu anlayabilmek icin ekrana
daha cok gomuldu. Ben de gorevlinin catik kaslarla gomuldugunu gordukce dayanamayip
ne oluyor diye sormaya basladim, ben sordukca gorevli “’ bir dakika deyip
ekrana daha cok gomuldu. Bir sure sonra isin icinden cikamadi ve birisini
cagirdi ona danisti. Bu sefer birlikte benim duymayacagim sekilde mirildanarak
ikisi birden ekrana gomulduler. Bu sinir bozucu manzara karsisinda ben surekli olarak “Elcilikten kontrol ettim
kapida vize alabiliyorum.” diyordum. Onlar da “Yes Ma’m but we need to confirm it” deyip
duruyorlardi. Bu durum bana bir omur gibi geldi. Sonunda orada bulunan daha da
ust bir gorevliyi cagirdilar.
Bu sefer uc kisi kafalarini bilgisayar ekranina sokarcasina
bakmaya basladilar. Neyseki, bu gorevli bir okuyusta anladi “go down, open that
page” vs ile birkac dakikada olayi cozdu. Gidebilir dedi. Sorun suymus onceden
vize alinmasi gereken ulkeler arasinda Turkiye’yi gormus ama bu gecici Turkiye
pasaportu olanlaraymis. Bu geri zekali gorevli “gecici” ifadesine dikkat
etmedigi icin Turk Pasaportuna vize gerekiyor
diye okumus. Tabiki bunu duyunca
dogru duzgun okumayip beni strese sokmaya haklarinin olmadigini soyleyip
epey bir kizdim. Ama ne soylesek nafile hep ayni cevaplari aldim. “Yes Ma’m but
we need to confirm it” Bunlar insani catlatirlar.
Bu gecis surecinde “omrumden omur gitti” sozunu bizzat
yasadim.
Neyseki, sonraki asamalar hatta ulkeye giriste vize almam dahil
inanilmaz kolay gecti. Katar’dan cikista artik egate uygulamasi ile epey kolay
oldu.
Nepal’e de alalade
bir kagit doldurup 100 QR (100 TL) vererek kolayca girebiliyorsunuz.
Ucagin inis sirasinda, yanimdaki Nepal’li genc telefon ile
konusmaya basladi. Gozlerime inanamadim. Neden yapiyorsun bu sadece senin degil
hepimizin riski deyip bir guzel azarladim. Asyalilarin en belirgin ozelligi
olan surekli gulumseme ile “I’m sorry Ma’m” deyip durdu. Yuzlerde ayn gulumseme
hic kizmama, ozur dileyip bildigini okuma. Insani catlatir bunlar.
Nepal’in baskenti Katmandu’ya indigimizde hafif esintili
ilik bir hava karsiladi. Havaalani bizim eski anadolu otogarlarindan daha eski
gorunumde. Her sey elle yapiliyor. Valizlerin gelisini epey bekledik. Bu arada
birlikte seyahat ettigim arkadaslarimizla tanisma imkanim oldu. Birbirimizden
habersiz dagitmak uzere kiyafet, kirtasiye getirmisiz. Grupta benim disimda
herkes ayni okulda calisan insanlar olunca birbirlerini cok iyi taniyor. Bu
onlarin birlikte yaptiklari 4. geziymis.
Son anda yolculuk yastigimi ucakta unuttugumu farkettim.
Gorevliye soyleyince sagolsun cok ilgilendi ve telefon acip birinden istedi.
Havaalani kucuk olunca 10 sonra yastik elimdeydi.
Havalanindan cikista da acayip bir kuyruk var. Ilerleyince
anlasildi ki herkesin bavulu gercek sahibine ait mi diye kontrol ediliyor. Yine
otomatik degil tabiki. Iki gorevli tek tek bavul numaralari ile bilet
numaralarini kontrol ediyorlar. Insan ustu bir caba.
sanat da unutulmamis.
